Nowotwór piersi, diagnostyka i leczenie

Nowotwór piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym kobiet na świecie. W wielu krajach jest ponadto główną przyczyną zgonu kobiet po 35 roku życia. Nowotwór piersi jest także najczęstszym nowotworem złośliwym kobiet w Polsce (chociaż Polska jest krajem o średniej zapadalności) i szacuje się, że może wystąpić u 1 na 16 kobiet. Dostępne dane z rejestru nowotworów wskazują, że rocznie w Polsce zapada na te chorobę ponad 9 tysięcy kobiet. W naszym kraju obserwowany jest także stały wzrost zachorowalności i umieralności, co stawia nowotwór piersi na pierwszym miejscu wśród przyczyn zgonów kobiet polskich. Rocznie rejestrowanych jest w Polsce ponad 4.000 zgonów z tego powodu. W porównaniu z krajami wysoko rozwiniętymi występuje w naszym kraju wyjątkowo niekorzystny rozkład epidemiologiczny: ponad 50% nowo rozpoznanych przypadków dotyczy późnych, nie dających szans na wyleczenie, stadiów choroby - podczas gdy np. w USA późne stadia nie stanowią więcej niż 10%. Leczenie wczesnych przypadków pozwala nie tylko na wzrost odsetka trwałych wyleczeń, ale także na szersze zastosowanie technik leczenia oszczędzającego pierś. W USA dzięki wczesnemu wykrywaniu odsetek chorych leczonych oszczędzająco wzrósł z 25% w roku 1985 do 40% w 1990. W Polsce najczęstszym zabiegiem wykonywanym pozostaje nadal radykalna amputacja piersi.
W biologii rozwoju nowotworu piersi dotychczas nie zidentyfikowano pojedynczego czynnika etiologicznego, chociaż wymieniane są grupy czynników genetycznych, osobniczych oraz środowiskowych. Biorąc pod uwagę wielość czynników ryzyka nowotworu piersi i jego niewyjaśnioną etiologię, możliwości pierwotnej prewencji są ograniczone. Propagowane są wszystkie działania zmierzające do jego wczesnego wykrycia. Upływa szereg lat od momentu rozpoczęcia tworzenia się nowotworu piersi do pojawienia się zmiany widocznej w badaniach obrazowych a jeszcze więcej zanim guz będzie wyczuwalny w badaniu klinicznym. Istnieją także różnice typów histologicznych w zależności od momentu jego wykrycia.
W przypadku zmian w piersi wyczuwalnych w badaniu klinicznym dla zaplanowania i wdrożenia leczenia onkologicznego (włącznie z wykonaniem zabiegu operacyjnego - amputacji radykalnej piersi lub leczenia oszczędzającego) istnieje konieczność zgodności ocen w trzech badaniach ("trójca objawów diagnostycznych"): rozpoznanie procesu złośliwego w ocenie klinicznej, rozpoznanie raka w badaniu obrazowym (mammografii i/lub ultrasonografii) oraz stwierdzenie komórek raka w biopsji (cienko-, gruboigłowej lub otwartej).
Podstawowym leczeniem jest leczenie operacyjne. Na całym świecie dąży się do na tyle wczesnego wykrywania nowotworu piersi, aby możliwa była operacja oszczędzająca. Zabieg polega wtedy na usunięciu guza z marginesem zdrowej tkanki oraz biopsji węzłów chłonnych pachowych i/lub całkowitego ich wycięcia. Diagnostyka tak zwanego „węzła wartowniczego” (SNB z ang. sentinel node biopsy) jest największym osiągnięciem ostatnich lat w leczeniu operacyjnym nowotworu piersi, ponieważ w dużym stopniu pozwala ograniczyć powikłania związane z usunięciem pachowych węzłów chłonnych – chłonkotok, obrzęk kończyny górnej po stronie operowanej.
Należy podkreślić, że trudno sobie dzisiaj wyobrazić leczenie raka piersi bez leczenia uzupełniającego: chemioterapii i radioterapii. Z roku na rok coraz większy odsetek kobiet chorujących leczonych jest po operacji uzupełniająco, co znacząco poprawia jakość życia oraz wyleczalność.
Powszechnie uznawane są trzy podstawowe metody wczesnego wykrywania RP: - tzw. samobadanie (z ang. self-examination, jest wykonywane samodzielnie przez chorą według ustalonych wskazówek), okresowe badanie kliniczne (wykonane przez przeszkolonego specjalistę), oraz tzw. skrining mammograficzny. W 1993 roku z inicjatywy profesora Andrzeja Kułakowskiego, ówczesnego dyrektora Centrum Onkologii- Instytutu w Warszawie, rozpoczęto realizację programu współpracy z Albany Medical College (USA) w ramach programu „Partnerships in Health Care”. Na bazie wieloletnich doświadczeń amerykańskich i przy finansowej pomocy Albany Medical College utworzono w Polsce trzy ośrodki (dwa w Warszawie: przy Centrum Onkologii-Instytucie - ul. Roentgena 5; oraz przy ZOZ-ie dla Szkól Wyższych ul. Mochnackiego 10; oraz jeden w filii Centrum Onkologii-Instytucie w Krakowie) realizujące program wczesnego wykrywania nowotworu piersi.
W wielu badaniach udowodniono, że jedynie skrining mammograficzny zmniejsza śmiertelność z powodu nowotworu piersi w obserwowanej grupie, szczególnie dotyczy to kobiet po 50 roku życia. Związane jest to z wykrywaniem nowotworu piersi w badaniu mammograficznym w stadium bardzo wczesnym, zazwyczaj niewyczuwalnym w badaniu lekarskim. Należy podkreślić, że regularne wykonywanie mammografii u kobiet po 50 roku życia jest w chwili obecnej najważniejszym czynnikiem pozwalającym na walkę z tą chorobą.

Nowotwór piersi